MẤT QUYỀN TRỰC TIẾP NUÔI CON VÌ BẠO LỰC GIA ĐÌNH?

Bản án số 07/2024/HNGĐ-PT ngày 08/05/2024 của Tòa án nhân dân tỉnh Ninh Thuận là vụ án ly hôn tiêu biểu được xét xử theo trình tự phúc thẩm, được công bố tại https://congbobanan.toaan.gov.vn/2ta1473286t1cvn/chi-tiet-ban-an. Vụ án đặt ra các vấn đề pháp lý quan trọng liên quan đến quyền trực tiếp nuôi con khi ly hôn đối với tranh chấp ly hôn có yếu tố bạo lực gia đình. Bài viết này sẽ mang lại cái nhìn toàn diện cho bạn đọc từ phân tích chi tiết vụ án cho đến những bài học pháp lý rút ra từ vụ án.

1. Tóm tắt vụ án

Năm 2013, bà Nguyễn Thị Hồng M và ông Lê Văn N đăng ký kết hôn trên cơ sở tự nguyện. Sau khi kết hôn, vợ chồng sống hạnh phúc một thời gian ngắn, sau đó phát sinh mâu thuẫn kéo dài. Bà M xác định tình cảm vợ chồng giữa bà và ông N không còn nữa nên bà làm đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết cho bà được ly hôn với ông N. Tuy nhiên, ông N không đồng ý ly hôn vì cho rằng tình cảm giữa ông và bà M vẫn còn.

• Về con chung: Bà và ông N có 02 con chung tên Lê Nguyễn Ngọc A, sinh ngày 17/2/2016 và Lê Nguyễn Ngọc Q, sinh ngày 14/10/2013. Bà M yêu cầu được trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng 02 con chung, trong khi ông N yêu cầu được trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng cháu Lê Nguyễn Ngọc A trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu cầu ly hôn của bà M.
• Về tài sản chung, nợ chung: Cả hai đều không yêu cầu Tòa án giải quyết.

Tại bản án sơ thẩm số 10/2024/HNGĐ-ST ngày 01/02/2024, Tòa án nhân dân huyện N quyết định chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà M. Theo đó, bà M được ly hôn với ông N và được trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục 02 con chung.

Không đồng ý với bản án sơ thẩm, ông N có đơn kháng cáo theo thủ tục phúc thẩm, yêu cầu giao 01 con chung là cháu Lê Nguyễn Ngọc A cho ông trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng.

2. Nội dung tranh chấp

Nội dung tranh chấp chính trong vụ án xoay quanh hai vấn đề sau:

• Quan hệ hôn nhân: Bà M cáo buộc ông N có hành vi bạo lực gia đình và yêu cầu ly hôn. Ông N phản đối ly hôn trong quá trình giải quyết sơ thẩm nhưng đã thay đổi ý kiến trong quá trình giải quyết theo thủ tục phúc thẩm. Do đó, Tòa án cấp phúc thẩm không xem xét lại vấn đề này và quan hệ hôn nhân giữa hai bên chấm dứt theo bản án sơ thẩm.
• Quyền nuôi con: Đây là trọng tâm tranh chấp ở cả hai cấp xét xử. Bà M cho rằng ông N không đủ tư cách nuôi con do hành vi bạo lực gia đình, trong khi ông N khẳng định mình có thu nhập ổn định và điều kiện tốt hơn để chăm sóc con chung. Bản án sơ thẩm giao con cho bà M, nhưng ông N kháng cáo, yêu cầu Tòa phúc thẩm xem xét lại.

3. Nhận định của Tòa án về quyền nuôi con

Tại phiên phúc thẩm ngày 08/05/2024, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân tỉnh Ninh Thuận đã đưa ra nhận định cụ thể về quyền nuôi con như sau:

“[3] Xét nội dung kháng cáo của ông N đề nghị Tòa án giao cháu Lê Nguyễn Ngọc A cho ông trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng, nhận thấy:

Các tài liệu có trong hồ sơ và lời trình bày của hai bên đương sự thể hiện, ông N và bà M đều có nghề nghiệp và thu nhập ổn định, đủ đảm bảo điều kiện vật chất để nuôi con chung, tuy nhiên, hai con chung là A và Q đều có nguyện vọng được ở với mẹ và bà M hiện đã có chỗ ở ổn định, vì vậy việc Tòa án cấp sơ thẩm giao hai con chung cho bà M là hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật. Về phía ông N, mặc dù có thu nhập ổn định để nuôi con chung nhưng ông N chưa có chỗ ở ổn định và là người có huynh hướng bạo lực (thể hiện tại biên bản xác minh ngày 08/12/2023) nên việc giao con chung cho ông N nuôi dưỡng sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của con chung, vì vậy, Hội đồng xét xử không chấp nhận yêu cầu kháng cáo về việc được trực tiếp nuôi dưỡng con chung là Lê Nguyễn Ngọc A của ông N. Chấp nhận toàn bộ đề nghị của đại diện Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Ninh Thuận.”

4. Bài học pháp lý rút ra từ vụ án

Vụ án chỉ ra các yếu tố quan trọng luôn được Tòa án xem xét toàn diện trước khi quyết định người có quyền trực tiếp nuôi con sau ly hôn, nhằm đảm bảo quyền lợi mọi mặt cho con.

Tại Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:

“Điều 81. Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.”

Từ quy định của Luật Hôn nhân và gia đình 2014 cùng với thực tiễn xét xử trong vụ án giữa bà M và ông N, có thể rút ra một số bài học pháp lý quan trọng trong tranh chấp giành quyền nuôi con khi ly hôn như sau:

Thứ nhất, khả năng tài chính của cha mẹ là yếu tố quan trọng nhưng không mang tính quyết định. Theo Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Tòa án xem xét điều kiện kinh tế của cha mẹ để đảm bảo con chung được đáp ứng các nhu cầu cơ bản. Trong vụ án này, ông Lê Văn N có thu nhập cao gấp đôi bà Nguyễn Thị Hồng M (15 triệu đồng/tháng so với 8 triệu đồng/tháng). Tuy nhiên, Tòa án phúc thẩm đã không giao quyền trực tiếp nuôi con cho ông N mà giao cho bà M. Điều này cho thấy rằng khả năng tài chính chỉ là một trong nhiều yếu tố để Toà án cân nhắc; bên cạnh đó, Tòa án còn xem xét thêm các khía cạnh khác như môi trường sống, đạo đức, tình yêu thương, sự quan tâm chăm sóc của cha mẹ… nhằm ưu tiên sự phát triển toàn diện của con chung.

Thứ hai, nguyện vọng của trẻ trên 7 tuổi là yếu tố phải được xem xét. Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định rằng đối với trẻ từ đủ 7 tuổi trở lên, Tòa án phải tham khảo ý kiến của trẻ khi quyết định người có quyền trực tiếp nuôi con. Trong vụ án, cháu A (8 tuổi) đã bày tỏ mong muốn được sống cùng mẹ - bà Nguyễn Thị Hồng M. Hội đồng xét xử đã ghi nhận và coi đây là một trong những căn cứ quan trọng để đưa ra phán quyết. Việc tôn trọng nguyện vọng của cháu A không chỉ tuân thủ đúng quy định pháp luật mà còn góp phần đảm bảo sự ổn định về tâm lý và tình cảm cho trẻ sau khi cha mẹ ly hôn.

Thứ ba, môi trường sống ổn định và an toàn cho trẻ cũng là yếu tố quan trọng. Tòa án nhận định rằng bà Nguyễn Thị Hồng M hiện đang trực tiếp chăm sóc cháu A và có chỗ ở cố định (có nhà ở riêng), có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập và sinh hoạt của con. Ngược lại, ông Lê Văn N không chứng minh được sự ổn định về chỗ ở. Do đó, Tòa án cho rằng việc giao con cho ông N có nguy cơ gây xáo trộn môi trường sống và ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình giáo dục, phát triển của trẻ.

Thứ tư, phẩm chất đạo đức và hành vi của cha mẹ là yếu tố then chốt trong việc xác định quyền nuôi con. Nguyên tắc ‘căn cứ vào quyền lợi mọi mặt của con’ là cơ sở để Tòa án phải xem xét tư cách đạo đức của cha mẹ để đảm bảo trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường lành mạnh. Trong vụ án, Tòa án nhận định ông Lê Văn N có hành vi bạo lực gia đình, được xác minh tại biên bản ngày 08/12/2023. Hội đồng xét xử nhận định rằng khuynh hướng bạo lực của ông N tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sự phát triển toàn diện của cháu A. Do đó, Tòa án đã ưu tiên giao quyền nuôi con cho bà M, người được đánh giá có phẩm chất đạo đức phù hợp hơn.

Như vậy, cha mẹ khi chứng minh khả năng nuôi con cần phải đảm bảo cân bằng giữa điều kiện kinh tế, tâm lý và sự phát triển lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần cho con. Các yếu tố như tài chính của người trực tiếp nuôi dưỡng con chung, nguyện vọng của con, môi trường sống và phẩm chất đạo đức của cha mẹ luôn được Tòa án xem xét toàn diện trước khi quyết định người có quyền trực tiếp nuôi con, khẳng định nguyên tắc bảo đảm lợi ích tốt nhất của con.

5. Các câu hỏi thường gặp về quyền nuôi con khi ly hôn

5.1. Điều kiện để giành quyền nuôi con khi ly hôn là gì?

Chị Trần Thanh T hỏi: Tôi kết hôn với anh Nguyễn Văn H năm 2017 và hiện đã có hai cháu gái; cháu lớn 04 tuổi và cháu nhỏ 02 tuổi. Trong quá trình chung sống, chồng tôi thường xuyên uống rượu say và đánh đập vợ con. Nhận thấy không thể chung sống với nhau được nữa, chúng tôi có làm đơn ly hôn. Tuy nhiên, giữa tôi và chồng không thể thỏa thuận được với nhau về quyền nuôi con. Vậy mong luật sư giúp đỡ, tôi cần phải có những điều kiện gì để giành được quyền nuôi hai đứa con của mình?

Xem câu trả lời chi tiết:

https://phong-partners.com/hoi-dap/hon-nhan-gia-dinh/dieu-kien-gianh-quyen-nuoi-con-khi-ly-hon-1278.html ​​​​​​​

5.2. Chồng ngoại tình, có bị tước quyền nuôi con không?

Chị H.N trú ở thị xã Điện Bàn hỏi: Tôi và chồng kết hôn năm 2017, có hai con chung, bé gái sinh năm 2017 và bé trai sinh năm 2022. Trong quá trình chung sống, đời sống vợ chồng có nhiều bất hòa, xảy ra nhiều mâu thuẫn không thể giải quyết được. Đỉnh điểm là vào tháng 3/2024, tôi đã phát hiện chồng ngoại tình, mâu thuẫn gia đình cũng từ đó mà ngày càng nghiêm trọng hơn. Nay tôi muốn đơn phương ly hôn và giành quyền nuôi hai con nhỏ, tôi không yêu cầu cấp dưỡng. Xin hỏi luật sư, chồng tôi ngoại tình như vậy có bị tước quyền nuôi con khi ly hôn không? Tôi cần làm gì để có thể trực tiếp nuôi dưỡng hai con nhỏ?

Xem câu trả lời chi tiết:

https://luatsulyhon.info/chong-ngoai-tinh-co-bi-tuoc-quyen-nuoi-con-khong