THỎA THUẬN NUÔI CON CHUNG SAU LY HÔN THEO PHÁP LUẬT AUSTRALIA – KIẾN NGHỊ CHO VIỆT NAM

Pháp luật Australia quy định chi tiết về việc thiết lập thỏa thuận nuôi con chung sau khi ly hôn, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi nhận các cam kết giữa vợ chồng để bảo vệ quyền lợi của con, dù mối quan hệ hôn nhân đã chấm dứt.

1. Pháp luật Australia quy định như thế nào về ly hôn và quyền nuôi con?

Các quy định về ly hôn, quyền nuôi con và phân chia tài sản tại Australia được nêu trong các Phần VI, VII, VIII của Đạo luật Gia đình năm 1975. Điều 48 xác định hôn nhân chỉ chấm dứt khi “tan vỡ đến mức không thể cứu vãn”.

Tình trạng “tan vỡ đến mức không thể cứu vãn” được chứng minh bằng việc ly thân ít nhất 12 tháng và không có khả năng tái hợp. Ly thân không đòi hỏi phải sống riêng, nhưng các bên phải chứng minh đã sống độc lập và không còn quan hệ gắn bó. Nếu Tòa án nhận thấy vẫn có khả năng tái hợp, yêu cầu ly hôn sẽ bị từ chối.

Tương tự Việt Nam, pháp luật Australia công nhận cả ly hôn thuận tình và đơn phương. Tòa án chủ yếu giải quyết yêu cầu tuyên bố chấm dứt hôn nhân của các cặp vợ chồng muốn ly hôn; các vấn đề như tài sản, nuôi con, cấp dưỡng phải được yêu cầu riêng trong vòng 12 tháng sau khi phán quyết ly hôn có hiệu lực.

Về quyền nuôi con (bao gồm cả vấn đề cấp dưỡng), các cặp vợ chồng được khuyến khích tự thỏa thuận trước khi đưa ra Tòa. Nếu không đạt được thỏa thuận, Tòa án sẽ ra quyết định dựa trên lợi ích tốt nhất của trẻ, xem xét các yếu tố như bảo vệ trẻ khỏi bạo lực gia đình, tổn thương thể chất hoặc tinh thần, ý kiến của trẻ, mối quan hệ của trẻ với cha mẹ và người thân, phẩm chất đạo đức của cha mẹ, cũng như khả năng đáp ứng nhu cầu của trẻ.

2. Quy định chi tiết về thỏa thuận nuôi con chung sau ly hôn

Theo pháp luật Australia, trừ trường hợp đặc biệt như bạo lực gia đình, các cặp vợ chồng phải tự thỏa thuận về quyền nuôi con trước khi khởi kiện tại Tòa. Quá trình này thường diễn ra qua thương lượng, với sự hỗ trợ từ dịch vụ tư vấn hoặc trung tâm hòa giải, và không được ép buộc. Cha mẹ thường cần tư vấn pháp lý để đảm bảo thỏa thuận bao quát các vấn đề như nơi ở, học tập, sinh hoạt của con, những điều cũng ảnh hưởng đến vấn đề tài sản và cấp dưỡng cho con chung.

Thỏa thuận nuôi con chung (parenting plan) là văn bản ghi nhận cam kết chăm sóc, nuôi dưỡng con, được ký và ghi ngày tháng bởi cả hai bên, với sự hỗ trợ từ luật sư, chuyên viên tư vấn về gia đình hoặc cố vấn viên gia đình. Thỏa thuận này có thể được điều chỉnh, thay thế bằng thỏa thuận mới có chữ ký của các bên và không mang tính ràng buộc pháp lý, nhưng có thể được Tòa án xem xét nếu xảy ra tranh chấp.

Nếu muốn đảm bảo tính thực thi của thỏa thuận nuôi con chung, các bên có thể yêu cầu Tòa án công nhận thỏa thuận, thường tại Tòa án Địa phương (Local Court) hoặc Tòa án Gia đình (Family Court). Các vụ việc phức tạp thì sẽ do Tòa án Gia đình quyết định với thủ tục cụ thể hơn để bảo vệ lợi ích tối đa của trẻ.

Ví dụ một thỏa thuận nuôi con chung:

1. Những đứa trẻ Jack Smith sinh ngày 25 tháng 1 năm 2004 và Jill Smith sinh ngày 8 tháng 4 năm 2006 sống với cha (hoặc mẹ).

2. Cha và mẹ có trách nhiệm chung như nhau đối với bọn trẻ; hoặc là cha/mẹ cha có trách nhiệm làm cha mẹ duy nhất đối với bọn trẻ.

3. Cha và mẹ cũng dành thời gian cho con cái theo thỏa thuận giữa các bên. 

4. Những đứa trẻ Jack Smith sinh ngày 25 tháng 1 năm 2004 và Jill Smith sinh ngày 8 tháng 4 năm 2006 dành thời gian với mẹ như sau:

Mỗi cuối tuần luân phiên từ 9 giờ sáng Thứ Bảy đến 5 giờ chiều Chủ Nhật; sẽ kéo dài đến 5 giờ chiều vào Thứ hai nếu cuối tuần là một ngày kỳ nghĩ dài.

Thời gian cuối tuần được mô tả trong đoạn (a) sẽ không tính trong thời gian đứa trẻ nghỉ học.

Mỗi năm từ 5 giờ chiều thứ Bảy đến 5 giờ chiều Chủ nhật cuối tuần của “Ngày của Mẹ”, nếu thời gian đó chưa được đề cập trong thỏa thuận này.

Thời gian cuối tuần được mô tả trong đoạn (a) bị đình chỉ vào cuối tuần của “Ngày của Cha” mỗi năm từ 5 giờ chiều thứ Bảy đến 5 giờ chiều ngày Chủ nhật.

Ba tuần trong kỳ nghỉ lễ Giáng sinh hàng năm, bắt đầu lúc 9 giờ sáng vào ngày thứ Bảy đầu tiên của tháng Giêng.

Luân phiên mỗi dịp lễ Giáng sinh từ 5 giờ chiều ngày 24 tháng 12 đến 10 giờ sáng ngày 26 tháng 12, bắt đầu vào Năm 2006.

Luân phiên mỗi dịp lễ Giáng sinh xen kẽ từ 10 giờ sáng ngày 26 tháng 12 đến 10 giờ sáng ngày 28 tháng 12, bắt đầu vào năm 2007.

Luân phiên mỗi dịp lễ Phục sinh luân phiên từ 5 giờ chiều Thứ Năm đến 5 giờ chiều Thứ Hai, bắt đầu từ năm 2008. Nếu  Lễ Phục sinh rơi vào kỳ nghỉ học ở cuối Học kỳ 1, thời gian này sẽ là một phần của thời gian của mẹ cho kỳ nghỉ đó.

Vào sinh nhật của đứa trẻ hàng năm từ 9 giờ sáng đến 2 giờ chiều, miễn là ngày sinh nhật không rơi vào ngày học.

Mẹ sẽ gọi điện thoại trong tối đa 15 phút vào mỗi sinh nhật của trẻ nếu ngày sinh nhật trùng vào ngày học.

Người mẹ sẽ gọi điện thoại tối đa 15 phút vào mỗi thứ Tư, vào khoảng giữa 6 đến 7 giờ tối.

Người mẹ sẽ đón các con từ nơi ở của người chồng vào đầu những thời điểm này và chở con trả về chỗ cũ vào cuối thời gian này.

Các thỏa thuận này tại Australia cần được lập dựa trên dự thống nhất của vợ chồng dưới sự tư vấn của những chuyên gia tư vấn, hỗ trợ pháp lý về hôn nhân và gia đình để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho trẻ. Thỏa thuận phải cân nhắc nhiều yếu tố bao gồm: độ tuổi, tâm sinh lý, khả năng chăm sóc, nuôi dưỡng hàng ngày hay những nhu cầu đặc biệt như trường học, môi trường chỗ ở, các nhu cầu văn hóa, thể chất và đặc biệt là sự an toàn của con chung.

3. Một số kiến nghị cho Việt Nam

Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 của Việt Nam quy định về vấn đề trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau ly hôn, tuy nhiên chưa có quy định chi tiết về thỏa thuận nuôi con chung. Thực tế, nhiều cặp vợ chồng sau ly hôn phát sinh tâm lý tiêu cực đối với người bạn đời cũ, thậm chí cắt đứt quan hệ thăm nom của người không trực tiếp nuôi con.

Do đó, Việt Nam nên bổ sung hướng dẫn chi tiết về thỏa thuận nuôi con, tương tự Australia, trong quá trình xem xét, quyết định giải quyết các vụ việc ly hôn ở Việt Nam, bao gồm:

• Lập kế hoạch nuôi dạy con chung cụ thể theo từng giai đoạn tuổi của trẻ, bao gồm nơi ở, chỗ học tập, vui chơi .
• Quy định rõ thời gian, địa điểm thăm nom của người không trực tiếp nuôi con.

Việc hình thành sớm các quy định điều chỉnh về thỏa thuận nuôi con sẽ tạo cơ sở nền tảng giúp cha mẹ có thể cùng tiếp tục chăm sóc con chung, tránh lạm dụng quyền nuôi con để cản trở bên còn lại, đồng thời giám sát việc nuôi dưỡng để bảo vệ trẻ khỏi bị bỏ rơi hoặc bạo hành bởi cha hoặc mẹ sau ly hôn.

Trong tương lai, Việt Nam cần ban hành hướng dẫn chi tiết về thỏa thuận nuôi con và thay đổi quan điểm về ly hôn, xem đây không chỉ là kết thúc hôn nhân mà còn là cam kết vì lợi ích con chung – đối tượng dễ tổn thương nhất sau ly hôn.

Bài viết trình bày quy định cũng như thực tiễn hình thành các thỏa thuận nuôi con chung theo pháp luật Australia, từ đó đưa ra những kiến nghị về vấn đề này tại Việt Nam - Th.S LÂM BÁ KHÁNH TOÀN (Khoa Luật – Trường Đại học Cần Thơ) 

Nguồn: 

https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap-luat-the-gioi/thoa-thuan-nuoi-con-chung-sau-ly-hon-theo-phap-luat-australia-%E2%80%93-kien-nghi-cho-viet-nam5655.html